Onderduikhuizen voor Joden in Deventer

Deze website is een bijdrage aan de geschiedschrijving van de stad Deventer. Er wordt een overzicht gegeven van de panden, waarin zich hier tijdens de bezettingsjaren 1942-1945 de Joodse onderduik heeft afgespeeld.

Joden in Nederland

In de tweede wereldoorlog zijn meer dan 100.000 Joden uit Nederland door de bezetter om het leven gebracht. Het grootste deel daarvan had gehoor gegeven aan het Duitse bevel om zich voor ‘een werkkamp in het Oosten’ te melden, niet wetend dat het om vernietigingskampen ging waar zij kort na aankomst vermoord zouden worden. De rest van de Joodse mensen vertrouwde het niet en dook onder. Het kwam voor dat binnen een familie sommigen zich aanmeldden en anderen onderdoken. Talrijke kleine kinderen werden bovendien aan onbekenden toevertrouwd door hun Joodse ouders vòòr hun deportatie. Van de aldus uit het openbare leven verdwenen Joden zijn er veel gered, een grove schatting is 25.000. Helaas zijn vele anderen door toeval of verraad gevonden en in een vernietigingskamp of elders alsnog vermoord.


De beide Deventer bruggen waren belangrijke verbindingen.

Niet alleen tussen West- en Oost-Nederland, maar ook tussen het bezette Nederland en Duitsland. De spoorbrug vanaf het begin van de oorlog, de verkeersbrug (‘de nieuwe brug’) vanaf de ingebruikname in mei 1943. Te beginnen in oktober 1944 is de spoorbrug herhaaldelijk gebombardeerd, waarbij de omringende bebouwing veel schade opliep maar het doelwit zelf nauwelijks. Dit huis aan de Lagestraat en veel andere panden in de buurt werden bij een dergelijk bombardement verwoest. Na de oorlog vond hier nieuwbouw plaats, en waar dit huis gestaan heeft is de straatnaam nu IJsselkade.

Voordat dit alles gebeurde woonden hier aan de Lagestraat op nummer 75 de gewezen zeekapitein Hendrik Jan Pruim (1888) en zijn zuster Maeijke (1893), apothekersassistente. Een Joodse getuige, Ben Noach (1936) herinnert zich dat hij hier ‘in de winter’ samen met zijn moeder enige tijd ondergedoken zat. Hij kon vanuit de onderduikkamer op de tweede verdieping de spoorbrug zien. De vanzelfsprekendheid waarmee Hendrik Jan en Maeijke hen onderdak gaven was in zijn familie legendarisch. Na de oorlog bleven zijn ouders bevriend met hen.

Deze getuige heeft op een aantal andere adressen ondergedoken gezeten. In Deventer op twee adressen in de J.P. Sweelinckstraat 11 en 27, en op Richard Paffraedstraat 25.

Het adres op de kaart