Onderduikhuizen voor Joden in Deventer

Deze website is een bijdrage aan de geschiedschrijving van de stad Deventer. Er wordt een overzicht gegeven van de panden, waarin zich hier tijdens de bezettingsjaren 1942-1945 de Joodse onderduik heeft afgespeeld.

Joden in Nederland

In de tweede wereldoorlog zijn meer dan 100.000 Joden uit Nederland door de bezetter om het leven gebracht. Het grootste deel daarvan had gehoor gegeven aan het Duitse bevel om zich voor ‘een werkkamp in het Oosten’ te melden, niet wetend dat het om vernietigingskampen ging waar zij kort na aankomst vermoord zouden worden. De rest van de Joodse mensen vertrouwde het niet en dook onder. Het kwam voor dat binnen een familie sommigen zich aanmeldden en anderen onderdoken. Talrijke kleine kinderen werden bovendien aan onbekenden toevertrouwd door hun Joodse ouders vòòr hun deportatie. Van de aldus uit het openbare leven verdwenen Joden zijn er veel gered, een grove schatting is 25.000. Helaas zijn vele anderen door toeval of verraad gevonden en in een vernietigingskamp of elders alsnog vermoord.


In dit huis woonde het echtpaar Gijswijt en hun 3 kinderen.

Gieterijstraat 28Kleermaker, destijds winkelchef, M.L.H. Gijswijt (1900), W.J.M. Gijswijt–Bieckman (1896) hadden 3 kinderen (1927–1934). Het pand heeft gefunctioneerd als doorgangshuis voor Joodse kinderen die vanuit Amsterdam hier werden gebracht. Gijswijt heeft hen vervolgens aan een onderduikadres in Almelo en omgeving geholpen. De Joodse Marja Bennekers - Silas (1921 - 2014) uit Amsterdam verhaalt hoe zij in januari 1944 via de illegaliteit in Deventer terechtkwam, door bovengenoemde Gijswijt aan het NS station werd opgewacht en gebracht naar de familie Bennekers (Zwolseweg 119). Hier is zij tot aan de bevrijding ondergedoken geweest.

De familie Gijswijt kreeg soms illegaal in een kinderwagen vlees aangeleverd vanuit Leliestraat 82, een ander onderduikadres. Eén van de kinderen Gijswijt herinnert zich dat zij destijds ter camouflage door haar moeder bovenop deze contrabande werd gezet. Om veilig over de brug te komen, waar altijd bewaking was.

Het adres op de kaart