Onderduikhuizen voor Joden in Deventer

Deze website is een bijdrage aan de geschiedschrijving van de stad Deventer. Er wordt een overzicht gegeven van de panden, waarin zich hier tijdens de bezettingsjaren 1942-1945 de Joodse onderduik heeft afgespeeld.

Joden in Nederland

In de tweede wereldoorlog zijn meer dan 100.000 Joden uit Nederland door de bezetter om het leven gebracht. Het grootste deel daarvan had gehoor gegeven aan het Duitse bevel om zich voor ‘een werkkamp in het Oosten’ te melden, niet wetend dat het om vernietigingskampen ging waar zij kort na aankomst vermoord zouden worden. De rest van de Joodse mensen vertrouwde het niet en dook onder. Het kwam voor dat binnen een familie sommigen zich aanmeldden en anderen onderdoken. Talrijke kleine kinderen werden bovendien aan onbekenden toevertrouwd door hun Joodse ouders vòòr hun deportatie. Van de aldus uit het openbare leven verdwenen Joden zijn er veel gered, een grove schatting is 25.000. Helaas zijn vele anderen door toeval of verraad gevonden en in een vernietigingskamp of elders alsnog vermoord.


Wie vanuit de Duivengang de Broederenstraat is genaderd ziet recht voor zich een smal wit huis.

Broederenstraat 11Het is thans onderdeel van een winkelpand, waarvan het nummer (11) ontbreekt. In de oorlogsjaren was dit nog een apart huis, met twee woonlagen waarboven een zolder met een raam aan de achterzijde. Het puntdak is vanaf een hoger gezichtspunt nog zichtbaar.

Hier woonden Gerhard Somer (1916), hulpvakarbeider bij de drukkerij De Lange van Leer, en zijn vrouw Riekie Sadelaar (1918). Ze hadden één kind (1943). Riekie werkte als hulp in de huishouding bij de Joodse familie Adelaar in Epse.

Van 1943 tot aan de bevrijding verborgen zij op de zolder een Joods echtpaar uit Deventer, genaamd Karl Schneider (1916 - 1986) en Emy Adelaar (1918 - 2011) met dochtertje Willy. Deze laatste getuigt dat vader heel wat afgesjouwd heeft om eten te halen voor zijn gasten. In die onderduikperiode werd Emy zwanger van Willy. Toen de bevalling zich aankondigde is Gerhard met de hoogzwangere achter op de bagagedrager naar het Jozefziekenhuis in de Nieuwstraat gefietst. Daar werd Willy geboren;  moeder en kind werden enkele dagen in de kelder van het ziekenhuis verstopt. Vervolgens terug naar het onderduikhuis. Of dat ook op de fiets is gegaan? Na de oorlog is het gezin Schneider geëmigreerd naar Israël.

GezinRuAdelaarDe families hebben altijd contact gehouden. Bij de Somers werd met Kerstmis elk jaar een kistje sinaasappels uit Israël bezorgd. Als de ex-onderduikers Nederland bezochten gingen ze altijd bij Somer langs. Gerhard en Riekie zijn tweemaal naar Israel geweest. Bij een van die bezoeken is daar voor hen een boom geplant.

Emy Adelaar was een dochter van Rudolf en Willy Adelaar- Cohen. Op de foto links het gezin Rudolf Adelaar met hun 3 dochters met v.l.n.r. Willy, Ru, Paultje, Emy en Loes.  Hier kunt het verhaal van deze familie Adelaar lezen/downloaden.

Het adres op de kaart